اخلاق مهندسی علم ارزیابی اخلاق حرفه ای مهندسان

مصاحبه با آقای حمیدرضا جوان عضو کمیته اخلاق سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم

لطفا تعریفی از اخلاق مهندسی ارائه بفرمایید. موضوع آن چیست؟ و چه مسائلی را پوشش می دهد؟

تعریف اخلاق مهندسی ،مجموعه اصول و قواعدی است که بر اساس ارزش­های جامعه، رفتار و عملکرد حرفه ای مهندس و نهادهای مهندسی را ارزیابی می­کند و درست را از نادرست متمایز می­نماید و موضوع اخلاق مهندسی رفتار حرفه­ای مهندسین و عملکرد نهادهای مهندسی است.

گستره مباحث اخلاق مهندسی نظریه ­های اخلاقی و ارزش ­های جامعه را مطالعه می­ کند. مرام نامه­ ها، اصول و قواعد اخلاق مهندسی را تبین می­ نماید. شیوه ­های نهادینه شدن اخلاق مهندسی در میان مهندسین و نهادهای مهندسی را بررسی می­ کند و به آنان خمات مشاوره­ای می­ دهد. تعارض ­های اخلاقی متداول در حرفه مهندسی را بررسی و برای برون رفت از آن­ها، راه­کارهای مناسب ارائه می­ دهد. افراد دست­اندرکار در حرفه مهندسی را آموزش می­ دهد و آنان را در تصمیم گیری­ های حرفه­ ای توانا می ­کند.

توجه به اخلاق مهندسی در کشورما چه مشکلاتی را می تواند حل کند؟  به عبارت دیگر، میزان ضرورت و فایده اخلاق مهندسی در زمان حاضر چیست؟

فعالیت­ های حرفه­ای مهندسی ،از آن رو از اهمیت بالایی در جوامع بشری برخوردار است که انتظار می­ رود  فعالیت­ های حرفه ­ای مهندسی بتواند رفاه و آسایش انسان­ها را افزایش دهد و زندگی بهتری را برای افراد جامعه فراهم آورد. اما امروزه به همراه رشد تکنولوژی در جهان و گسترش فعالیت­ های مهندسی در کشور، شاهد بروز آثار نامطلوب فراوانی در ساخت و سازها نیز می ­باشیم. کیفیت نامطلوب برخی ساخت و سازها در دوران بهره­برداری، خسارت­های ناگوار جانی و مالی ناشی از حوادث طبیعی در کشور و تخریب محیط­زیست، نمونه­هایی از آن می­باشند. این به آن خاطر است که انتظار یادشده تنها در صورتی برآورده می­شود که رفتار حرفه­ای مهندسین و نهادهای مهندسی در چارچوب اصول و قواعد اخلاقی تعریف شده انجام پذیرد؛ که مباحث اخلاق مهندسی عهده­دار تبیین و ساماندهی به این امور می­باشد.

چگونه می توان به توسعه این علم و پیاده سازی آن در حرفه مهندسی در کشور پرداخت؟

طرح مباحث اخلاق مهندسی و درونی شدن آن در جوامع حرفه ­ای مهندسی کشور دارای الزاماتی است که مهم­ترین آن به اختصار عبارتند از: 1. مطالعه تجربیات موفق جهان در زمینه رشد اخلاق مهندسی در جوامع حرفه­ای و بومی­ سازی آن­ها 2. ایجاد کارگروه ­های تخصصی متشکل از کارشناسان دو حوزه اخلاق و مهندسی، جهت تدوین اصول و قواعد اخلاق مهندسی هماهنگ با ارزش­های جامعه و متناسب با ظرفیت نهادهای حرفه­ای مهندسی در کشور 3. تربیت اساتید مجرب در مباحث اخلاق مهندسی 4. آموزش مباحث اخلاق مهندسی در دانشگاه ­ها در سطوح مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری 5. ترویج اخلاق مهندسی در مراکز مدیریتی و جوامع تصمیم­گیری حرفه­ای و فرهنگ­سازی آن در سطح جامعه  

نظر خود را راجع به بومی سازی اخلاق مهندسی و روش های تحقق آن در کشورمان ارائه بفرمایید.

اخلاق مهندسی، از جمله علوم بین­ رشته ­ای است که ردپای مباحث آن را می­ باید در دو حوزه علوم انسانی و علوم مهندسی جستجو نمود. علوم مهندسی، تصمیمات و رفتار حرفه­ ای مهندس را به لحاظ انطباق با استانداردهای فنی تبیین می­ کنند؛ و علوم انسانی، تصمیمات و رفتار مهندس را به لحاظ هماهنگی آن­ها با باورها و ارزش­ های فردی و اجتماعی مورد مطالعه قرار می ­دهند. نگاه متفاوت به­ انسان، ارزش­ها و گزاره­ های اخلاقی متفاوتی را به ­همراه خواهد داشت. از این ­رو، اگر بپذیریم که رفتار مهندس به لحاظ انطباق با استانداردهای فنی ارتباطی با باورها و ارزش­ های حاکم بر جامعه ندارد؛ اما رفتار وی به لحاظ اخلاقی، ارتباط تنگاتنگی با باورها و ارزش­ های حاکم بر جامعه دارد. این یکی از عواملی است که نیاز به­ بومی­ سازی را آشکار می­ کند. اما وضعیت جوامع حرفه ­ای مهندسی در کشورهای مختلف نیز به لحاظ ظرفیت­ های فنی و نظام ساختاری آن­ها یکسان نمی­ باشد. این عامل دیگری است که نیاز به­ بومی­ سازی را آشکار می ­نماید. از این رور، آئین نامه­ ها، راه­کارها و قواعد اخلاق مهندسی در هر جامعه می­ بایستی هماهنگ با فرهنگ و ارزش ­های آن جامعه و متناسب با توانایی ­های حرفه ­ای مهندسین و ساختار حاکم بر جوامع مهندسی تبیین گردد.

با توجه به آن­چه آمد، روش تحقیق برای بومی­ سازی اخلاق مهندسی در کشور، آمیزه ­ای از روش­ های تحقیق میدانی، توصیفی و تحلیلی خواهد بود. تجربیات جهانی، به همراه ظرفیت­های فنی مهندسی و ارزش­های حاکم بر آن­ها مطالعه و توصیف ­گردند. وضعیت موجود اخلاق حرفه ­ای مهندسی در کشور از جهت میزان تطابق آن با استانداردهای جهانی به روش میدانی و توصیفی مطالعه ­گردد. در این مطالعه باید نقاط اشتراک و افتراق از جهت ارزش ­ها و به لحاظ ظرفیت­ های فنی مهندسی، بررسی و به­ درستی تبین گردد. پس از تحلیل نتایج این­گونه مطالعات، می­ توان به آئین نامه ­ها، اصول و قواعد اخلاق مهندسی و راهکارهای متناسب با وضعیت حال و آینده کشور دست یافت.